Elk ravijn heeft ook een overkant
Elke maand schrijft een raadslid of wethouder van Gemeentebelangen Noordenveld over hetgeen hem of haar bezighoudt. Deze keer is het wethouder Kirsten Ipema die het heeft over de financiële uitdagingen en de toekomst van de gemeente Noordenveld. Lees haar blog voor haar inzichten en plannen.
Het ravijnjaar. Iedereen die het nieuws rondom gemeenten een beetje volgt, zal het inmiddels bekend in de oren klinken. Bedoeld wordt dan het jaar 2026, een jaar waarin veel gemeenten en provincies te maken krijgen met financiële tekorten. Ook Noordenveld.
Waarom een ravijnjaar?
Gemeenten en provincies hebben eigen inkomsten (onder andere de OZB – de onroerende zaakbelasting), maar het grootste deel van de inkomsten komt vanuit het Rijk. De manier waarop de bijdrage van het Rijk wordt bepaald, is gewijzigd, wat voor veel gemeenten negatief uitpakt. De tekorten zijn de afgelopen tijd met tijdelijke middelen gecompenseerd, maar die lopen af. De gemeente hebben bovendien de afgelopen jaren veel taken bijgekregen, waar vaak structureel te weinig geld voor beschikbaar is. Al die effecten komen samen in 2026 en zorgen voor tekorten.
Per gemeente verschilt het hoe groot de tekorten zijn en ook hoe lang ze aanhouden. Voor Noordenveld lijkt het voor 2026 een tekort van 2,8 miljoen te zijn, en voor 2027 ongeveer 900 duizend euro. Daarna wordt een voorzichtig herstel verwacht. En dat terwijl we ook voor 2025 al enkele vervelende keuzes hebben moeten maken. Maar het perspectief voor de komende jaren kan nog sterk veranderen. In het voorjaar zal het kabinet keuzes gaan maken voor de rijksbegroting, die sterk van invloed zijn op de gemeentefinanciën.
De tekst gaat onder de foto veder.
Gaat het dan zo slecht?
In Noordenveld doen we het op veel onderdelen heel goed. Gemiddeld gezien is er sprake van brede welvaart en we hebben onze voorzieningen goed op orde. Sportaccommodaties, dorpshuizen, scholen, aantrekkelijke dorpscentra: er valt altijd iets te wensen, maar de basis is prima op orde.
Om dit in stand te houden, moeten we wel blijven investeren. Zo is zwembad De Hullen hard aan vernieuwing toe, wat een flinke kostenpost gaat worden. Ook de verduurzaming van de accommodaties is een grote opgave, waarin we moeten versnellen om te zorgen dat bijvoorbeeld verenigingen maar ook musea hun energielasten naar beneden kunnen brengen. Deze voorzieningen zijn hard nodig voor de leefbaarheid, voor het welzijn van onze inwoners. Zeker met het oog op de vergrijzing van onze bevolking en samenleving, waarover ik in mijn vorige column schreef (Welke kleur heeft de toekomst? | Gemeentebelangen Noordenveld).
Met het ravijn in zicht is dus de vraag: hoe maken we de sprong? Om de overkant te halen en op een gezonde manier verder te gaan, kunnen we niet volstaan met tijdelijke maatregelen. We moeten de uitgaven structureel in balans brengen met de verwachte inkomsten, want we kunnen er niet op rekenen dat de oplossing uit Den Haag komt.
Slimmer benutten
Bezuinigen op de voorzieningen is zoals gezegd niet verstandig. Dat geeft schade aan de infrastructuur die zo belangrijk is voor ons geluk en welzijn, onze sociale basis. Vanuit Nij Begun krijgen we de komende 30 jaar de kans om die sociale basis te versterken. Dan zou het zonde zijn als we juist nu snijden in het fundament dat daaronder ligt. Waar we wel mee aan de slag moeten, is het slimmer benutten van al die voorzieningen. Door bijvoorbeeld functies te combineren op één plek, waarmee je niet alleen beter gebruik maakt van je voorzieningen maar ook nog eens mensen samen kunt brengen. Binnenkort gaat een delegatie van de gemeente samen met de KinderAdviesRaad op bezoek bij sportpark De Langeleegte in Veendam. Een mooi voorbeeld van een plek waar sport, bewegen en leren elkaar versterken en waar jong en oud samenkomen. Deels uit nood geboren, want voor het stadion moest natuurlijk een invulling worden gezocht na het failliet van de BV Veendam. Maar door op deze manier slimme combinaties te maken kun je richting de toekomst geld besparen en tegelijkertijd veel beter aansluiten bij wat we als samenleving nodig hebben. Slimmer benutten dus, echte keuzes maken in plaats van de kaasschaaf over de begroting. Het is daarom heel belangrijk dat we samen nadenken over wat we in de toekomst nodig hebben, en niet alleen kijken naar de uitdagingen van nu.
Samen optrekken
De gemeenten van Nederland werken veel samen. De financiering van de gemeentelijke taken door het Rijk is een belangrijk onderwerp van gesprek voor de Vereniging Nederlandse Gemeenten (VNG). Zelf mag ik aanschuiven in de commissie Economie, Klimaat, Energie en Milieu van de VNG, waar we onder andere met de ministers spreken over de uitvoering van het klimaatakkoord. Nu er onvoldoende middelen beschikbaar worden gesteld voor de gemeenten om de taken uit te voeren die horen bij het klimaatakkoord, voeren we het gesprek over de taken die we niet meer kunnen uitvoeren wanneer er geen geld bijkomt. Als gemeenten vinden we het belangrijk dat we onze inwoners en bedrijven kunnen helpen met energie besparen, dat we huizen kunnen blijven bouwen en dat er energie beschikbaar is voor bestaande en nieuwe bedrijven. En dat de energierekening betaalbaar blijft, ook in de toekomst. Hierin trekken we samen op. Maar ook op andere manieren is samenwerking met andere gemeenten en met de provincie van belang. De tijd van individuele gemeenten die hun eigen boontjes doppen, is voorbij. Samenwerking in de regio biedt kansen om kosten te drukken en efficiëntie te vergroten. Los van de kosten is ook de beschikbaarheid van personeel een belangrijke reden om meer samen te werken. De overheid is één van de sectoren waar het personeelstekort het grootst is, en de komende jaren neemt dat alleen maar toe. Er wordt dan ook al over een ‘personeelsravijn’ gesproken (we zijn kennelijk dol op dit soort beeldspraken). Met regionale samenwerkingen kun je wellicht met minder personeel toe, maar vooral kun je een aantrekkelijk werkgever zijn. Laten we daarom niet terughoudend zijn in het samenwerken en ook hier vooral naar de toekomst kijken.
Creatief begroten
Tot slot, met minder geld vanuit het Rijk is het belangrijk om creatief te begroten. Ik bedoel niet dat we trucjes moeten uithalen om problemen voor ons uit te schuiven. Maar wel op zoek naar andere mogelijkheden om ruimte te creëren voor de juiste investeringen. Bijvoorbeeld door publiek-private samenwerkingen of door Europese fondsen aan te spreken. “Voor een goed plan is altijd geld,” las ik laatst in een voorstel. Helaas heeft de gemeente zelf niet voor elk goed plan geld in kas, maar ik ben er wel van overtuigd dat er voor goede investeringen altijd mogelijkheden zijn. Dit blijkt ook uit het feit dat we voor het weekend het goede nieuws kregen dat er in Noord-Drenthe de komende jaren 15 miljoen beschikbaar is voor een regiodeal. Slimme plannen voor de toekomst van Noord-Drenthe, waar een team onder enthousiaste aanvoering van collega Jos Darwinkel hard aan heeft getrokken. Hiermee kunnen we de sociale en economische basis in onze regio verder versterken.
De sprong
Het ravijn is onvermijdelijk, we kunnen het niet ontkennen. Het is geen natuurverschijnsel, maar een gevolg van politieke keuzes. Gemeenten en provincies moeten zich blijven verenigen in hun oproep naar Den Haag voor een structurele oplossing. Maar we moeten ook zeker het heft in eigen handen nemen. Wie alleen blijft roepen dat het ravijn gedicht moet worden, heeft geen oplossing voorhanden wanneer hij aan de rand staat. Alleen met een goede aanloop, slimme samenwerking en flink wat lef kunnen we de sprong naar de overkant maken.
Financiën en veiligheid: doen we het juiste?
Na ruim twee jaar als steunfractielid gefunctioneerd te hebben, kreeg ik vorig jaar per oktober de kans om plaats te nemen als raadslid. Een voorrecht, superinteressant zoals ik het ervaar. En voor mensen die twijfelen of lokale politiek iets voor hen is: sluit eens aan bij onze fractievergaderingen of op de tribune bij de raadsvergaderingen om het te ervaren. Of schrijf je in voor de cursus Politiek Actief.
Eind 2024 mocht ik mij buigen over de door mij te schrijven eerste blog van 2025 voor ons Gemeentebelangen (GB) journaal. Een verhalenverteller ben ik niet echt en er volgt dan ook even een interne worsteling over wat te brengen. Vanwege mijn portefeuilles in het raadswerk kom ik echter al snel tot de conclusie dat ik in deze blog aandacht wil schenken aan de onlangs vastgestelde begroting 2025 en de weg daarnaartoe. Ook het onderwerp veiligheid, over femicide, kindermishandeling en ondermijnende criminaliteit, wil ik de revue laten passeren. Met een oproep aan ons allen om hierop scherp te zijn en niet weg te kijken.
